Portefeuillehouder

T. Walder

Rapportagedatum

2-11-2022

Achtergrond en samenvatting projectstatus
De gemeente Deventer heeft het landelijk Klimaatakkoord en haar eigen doelstellingen uit de omgevingsvisie vertaald in het Energieplan Deventer. Deze is nader uitgewerkt in de door de raad vastgestelde transitievisie warmte. Een belangrijk onderdeel van het Energieplan is het realiseren van 10.000 aardgasvrije woningen in 2030. Sinds 2017 wordt hier met de strategische partners in de stad (corporaties en netwerkbedrijf Enexis) invulling aan gegeven op basis van de uitvoeringsagenda FBW: Fossielvrij en Betaalbaar Wonen. Onderdeel van de Uitvoeringsagenda is het in uitvoering brengen van kansrijke projecten. Het verduurzamen van de wijk Zandweerd is hierbij aangewezen als potentieel kansrijk project omdat – naast de nieuwbouw in de Tuinen van Zandweerd – nu veel renovatieprojecten door de corporaties in uitvoering zijn en ten noorden van de wijk een duurzame warmtebron in de vorm van de RWZI aanwezig is. Het projectplan beschrijft de realisatie van de eerste fase van het ontwikkelen van Slim Warmtenet Zandweerd (SWZ), Dit vormt een belangrijk onderdeel om de wijk aardgasvrij te maken. Slim Warmtenet Zandweerd heeft de potentie om 2200 woningen van het aardgas te halen. Een deel van Slim Warmtenet Zandweerd is reeds in de Tuinen van Zandweerd aangelegd. Momenteel is de eerste warmtecentrale gerealiseerd en wordt er warmte geleverd aan de woningen in het eerste deelgebied. Dit betreft fase 1a met woningen aan de Rubenstraat (nieuwbouw appartemenet stichting Eigen Bouw) en de aangesloten woningen in de Tuinen van Zandweerd.

Raakvlakken
1. Ontwikkeling Tuinen van Zandweerd: Streven is om zoveel mogelijk woningen in dit gebied aan te sluiten op het warmtenet.  Deelname in elkaars projectorganisatie. Periodiek planningsoverleg. Zie hoofdstuk organisatie.
2. Wijkaanpak Aardgasvrij Zandweerd: De ontwikkeling van het warmtenet is een essentieel onderdeel om de wijk aardgasvrij te maken. Hiervoor is een project opgezet waarin op basis van een brede wijkaanpak dit wordt uitgevoerd. De gemeente vervult hierin een regierol. Het SWZ heeft vanwege de omvang van het project zijn eigen projectorganisatie. Deze maakt onderdeel uit van een grotere projectorganisatie. Zie voor afstemming hierin hoofdstuk organisatie.
3. Fossielvrij en Betaalbaar Wonen (programma, geen groot project): FBW is een programma gemeentebreed. Zandweerd aardgasvrij (en daarmee ook de aanleg van het SWZ) is een uitvoeringsopdracht vanuit FBW. Afstemming vindt plaats door deelname in elkaars projectorganisatie. Zie hoofdstuk organisatie.

Ten gevolge van een voorwaardelijke aanbesteding voor fase 1 (juni 2021), is een onderhandelingsprocedure met Ennatuurlijk als potentiële warmteleverancier opgestart. Dit om tot een passende onvoorwaardelijke aanbieding te komen. Voor technische- en financiele haalbaarheid is deze onderhandelingsprocedure ingestoken voor fase 1 en 2. De aanbesteding betreft het onderhouden, beheren en instandhouden van  het SWZ, het produceren en leveren van warmte en het doorontwikkelen van het SWZ.  

Recentelijk heeft Ennattuurlijk laten weten op korte termijn niet met een onvoorwaardelijke aanbesteding te komen voor het SWZ. Marktomstandigheden op de bouw-, warmte- en energiemarkt belemmeren nu een inschrijving van Ennatuurlijk op de aanbesteding Slim Warmtenet Zandweerd. De aanbesteding wordt daarmee op pauze gezet totdat begin volgend jaar meer duidelijk is rondom onder andere materiaal- en energieprijzen en de impact van de door de minister aangekondigde Wet Collectieve Warmtevoorzieningen. In de tussentijd werkt de gemeente met haar partners en met Ennatuurlijk door aan de concretisering en optimalisering van de ontwikkeling van Slim Warmtenet Zandweerd en de verduurzaming van de wijk Zandweerd.

In het raadsbesluit van 7 oktober 2020 is opgenomen dat tijdens de projectuitvoering de Raad op drie belangrijke momenten gevraagd wordt een besluit te nemen bij tussentijdse beslismomenten. Deze beslismomenten vormen belangrijke stappen in het project en maken ook onderdeel uit van de besluitvorming (zie voor verdere uitwerking van de beslispunten hoofdstuk 9):
1. Het moment waarop besloten wordt om - na realisatie van het Slim Warmtenet Zandweerd voor de nieuwbouw fase 1a - aan te vangen met het realiseren en daarmee aansluiten van het Slim Warmtenet Zandweerd op de bestaande bouw in Zandweerd Noord- fase 1b;
2. Het moment waarop met Enpuls BV afspraken zijn geconcretiseerd en tot overname door Enpuls BV van het Slim Warmtenet moet worden besloten (verwacht binnen 1-3 jaar);
3. Het moment waarbij met corporaties en particulieren afspraken zijn gemaakt over de aansluiting van hun woningen in de vervolgfasen. Dit betreft de besluitvorming voor fase 2 (verwacht tussen 1-4 jaar).

Ten gevolge van de voorwaardelijke aanbesteding is een onderhandelingsprocedure met Ennatuurlijk gestart wat in voorgaande kwartaalrapportages is gemotiveerd. Dit heeft tot diverse tussenbesluiten geleidt in de projectuitvoering. Onderstaand zijn de tussenbesluiten toegelicht.  

1. 31 augustus 2021 (Collegebesluit):
In het tweede kwartaal van 2021 is de fasering van het project bijgesteld en is door het college besloten de fasering te optimaliseren en fase 1a en 1b samen te voegen. Deze wijziging is geeffectueerd middels een collegebesluit van d.d. 31 augustus 2021. Tevens is de wijziging behandeld middels een raadsmededeling d.d. 21 september 2021.

2. 8 februari 2022 (Collegebesluit):
Op 8 februari 2022 heeft het college besloten een eerste vooropdracht te geven aan Ennatuurlijk tot ontwerp en realisatie van (een deel van) warmtecentrale 1 zodat tijdige warmtelevering voor de nieuwbouwappartementen aan de Rubenstraat en een tijdelijke voorziening voor warmte voor de reeds aangesloten woningen in de Tuinen van Zandweerd wordt voorzien.  

3. 13 april 2022 Ontwerpopdracht fase 1en 2 (Raadsbesluit):
Op 13 april 2022 is door de gemeenteraad ingestemd met het verstrekken van een ontwerpopdracht aan Ennatuurlijk voor het uitontwerpen van fase 1 en fase 2.

4. 9 juni 2022 Planning besluitvorming concessie-overeenkomst (Collegebesluit; Raadsmededeling):
Ennattuurlijk is in het uitwerken van haar ontwerpopdracht geconfronteerd met beperkte capaciteit binnen haar eigen organisatie en bij haar onderaannemers. Hierdoor is vertraging opgetreden in de uitvoering van de ontwerpopdracht. Besluitvorming over de concessieverlening en realisatie van fase 1b en 2 wat gepland stond voor het zomerreces is hiermee niet mogelijk gebleken.

5. 20 september 2022 Besluitvorming Slim Warmtenet: dienstverlening- en aansluitovereenkomst (Collegebesluit; Raadsmededeling):
Met Ennatuurlijk is een Dienstverleningsovereenkomst met de gemeente overeengekomen om in ieder geval tot uiterlijk eind 2023 als warmteleverancier de reeds aangesloten woningen warmte te leveren. Aanvullend is tussen gemeente, Stichting Eigen Bouw en Ennatuurlijk de Aansluitovereenkomst voor aansluiting woningen Rubenstraat overeengekomen. Bij dit proces hoort het vestigen van recht van opstal voor plaatsing van de eerste deel van de warmtecentrale (gasgestookte piekketels) in de technische ruimte van de Rembrandkadeflat.

Kwartaal 4, maar bekend ten ijde van schrijven kwartaalrapportage 3:
6. 5 Oktober 2022 Raadsinformatiesessies
Raadsleden zijn geinformeerd over de status en voortgang van onderhandelingsprocedure met Ennatuurlijk en zijn voorgesproken over het aanstaande besluitvormingsproces

7. 4 november 2022: Raadsinformatiebrief over stagnatie in aanbesteding Ennatuurlijk
De raad is op de hoogte gesteld over het niet kunnen inschrijven van Ennatuurlijk op de aanbesteding wegens extreme marktomstandigheden.

8. 11 November 2022 Besluit koersbepaling en status aanbesteding SWZ(Collegebesluit; Raadsmededeling):
Het college besluit om een pauzestand in het aanbestedingsproces in te lassen in afwachting tot begin volgend jaar en in de hoop van meer zekerheden op de bouw en energiemarkt en duidelijkheid rondom de impact van de veranderende wet- en regelgeving.

A. Aanleg infrastructuur Tuinen van Zandweerd:
•   NTP heeft zijn werkzaamheden aan het ZLT-net afgerond. Het systeem wordt opgeleverd.
•   Rondom de kaveluitgifte voor de TvZ is de verkoop van het Slim Warmtenet meegenomen.
•   Momenteel zijn 21contracten gesloten voor aansluiting. Ook zal het te realiseren appartementengebouw (ca. 40 wooneenheden) aansluiten op het slim warmtenet. Kavelbouwers ondervinden sterk stijgende bouwkosten. De aansluiting op het SWZ is in exploitatie goedkoper maar bij aanvang duurder dan het goedkopere alternatief. De verwachting na een aantal belrondes is dat ca. 50% van de kavelbouwers zal aansluiten. Achterblijvende resultaten worden veroorzaakt door de extreme marktomstandigheden, omdat vrije kavelbouwers regelmatig voor de goedkoopste aardgsavrije oplossing bij aanvang kiezen: houtgestookte pelletkachels.  
•   Er is onduidelijkheid over de positie van woningcorporatie Ieder1 en de aansluiting van hun 16 woningen op het SWZ.
•   Met de vroegbouwers is overeengekomen dat per 1 oktober warmte vanuit het SWZ geleverd zal worden en dat tot die tijd mensen in hun eigen warmtevoorziening voorzien. Hier zijn ze voor de periode tussen gewenste datum van levering tot en met 1 oktober in de kosten in tegemoet gekomen.
•   Omdat wegens marktproblemen (chiptekorten) de eerste warmtecentrale per 1 oktober 2022 niet gereed zal zijn, zal per 1-10 gebruik gemaakt worden van een tijdelijke warmtevoorziening tot aan het moment dat de eerste warmtecentrale operationeel is.

B. Het ontwerp en realisatie van (een deel van) warmtecentrale 1 – Realisatiefase
•   Het college heeft akkoord gegeven op het verstrekken van een Vooropdracht aan Ennatuurlijk voor ontwerp en realisatie van (een deel van) warmtecentrale 1 om daarmee:
•   Tijdelijk warmte te kunnen leveren aan de nieuwbouwwoningen aan de Rubenstraat van Stichting Eigen Bouw
•   Tijdelijk een warmtevoorziening te hebben om de eerste aan te sluiten woningen in de Tuinen van Zandweerd van warmte te voorzien.
•   Deze gasgestookte oplossing maakt straks onderdeel uit als backup/piekvoorziening van het totaalconcept. Deze voorziening is als een apart collegebesluit voorbereid. (B&W besluit 1-2-2022, vooropdracht warmtevoorziening).
•   Ten gevolge van chipproblemen is het niet gelukt de warmtecentrale per 1 oktober operationeel te hebben. Geplande datum is nu februari 2023. Tot die tijd wordt gebruik gemaakt van twee tijdelijke voorzieningen:
•   Een tijdelijke warmtevoorziening voor de Tuinen van Zandweerd
•   Een tijdelijke warmtevoorziening voor de woningen aan de Rubenstraat
•   Omdat er formeel nog geen warmteleverancier is wordt op basis van een Dienstverleningsovereenkomst met Ennatuurlijk de gemeente via Ennatuurlijk de warmte aan de Afnemers in de Rubenstraat en de Tuinen van Zandweerd geleverd. Deze DVO is per 1 oktober ingegaan. In september is hiertoe een collegebesluit genomen.

C. De aansluiting van de bestaande woningen en de realisatie van de warmtecentrales in Zandweerd (onderdeel conessieovereenkomst Warmteleverancier)
De aansluitovereekomst Verhuurders is bijna klaar en zal in oktober worden afgerond en ter besluitvorming aan de woningeigenaren worden voorgelegd. Hierin zijn de volgende elementen besproken en overeengekomen:
•   Tariefstructuur
•   Wijze ban benutten SAH subsidie
•   Opstalvoorwaarden
•   Woninglijst
•   Principes voor PvA 70% ophalen commitment.
•   De werkgroep communicatie is, onder het project Zandweerd Stroomt, gestart met de strategie tot aansluiting van de huurwoningen. Minimaal 70% van de huurders dient zijn commitment uit te spreken voor aansluiting op het SWZ. Dit vraagt om een integrale aanpak vanuit het projectteam SWZ in nauw overleg met de communicatie-adviseurs van de samenwerkende verhuurders. Hier wordt een Plan van aanpak voor opgesteld wat als bijlage van de aansluitovereenkomst Verhuurders zal worden opgenomen.

D. Onderhandelingsprocedure/Gecombineerde opdracht fase 1 en fase 2 (actualiteiten):

• Samenvatting vanaf voorwaardelijke aanbesteding juni 2021

•   Onderhandelingsgesprekken met Ennatuurlijk Q4 2021 met de volgende conclusies:

•   Concensus over technisch concept
•   Financieel een te groot gat om alleen fase 1 aan te bieden

•   Onderhandelingen met Ennatuurlijk en Gemeente (januari 2022) vanuit een gezamenlijk opgestelde businesscase met de volgende conclusies

•   Combinatie van fase 1 en fase 2 is noodzakelijk voor een sluitende businesscase
•   Engineeren van fase 1 en fase 2 is noodzakelijk voor (1) schepere prijsvorming en (2)reductie van indicatief bepaalde risicobedragen

•   Recentelijk heeft Ennatuurijk laten weten niet tot een aanbieding te kunnen komen op korte termijn. Het college gaat daarom in beeld brengen wat de keuze van Ennattuurlijk betekent voor het project en wat de mogelijkheden zijn om het SWZ alsnog te realiseren (vervolgstrategie). Vooralsnog resulteert dit in een drietal nader uit te werken scenario’s:

1.  Stoppen en de reeds gerealiseerde voorzieningen omzetten in een klein warmtenet
2. Tijdelijk stoppen met de onderhandelingen met Ennattuurlijk tot begin volgend jaar. Dit zodat er meer duidelijkheid is rondom energieprijsontwikkelingen en Ennatuurlijk   dan alsnog de mogelijkheid heeft om in te schrijven op de aanbesteding.
3. Het opnieuw aanbesteden van het warmtenet.

Via een separate raadsmededeling is de raad hierover geinformeerd (d.d. 11 november 2022)
Bij het uitwerkenvan deze scenario’s zal per scenario een risicoafweging worden opgesteld.

Behoeft aandacht

Ten aanzien van Financiën, Risico’s en Planning worden knelpunten onderkend. Mogelijke bijsturing hangt nauw samen met de uitkomsten van de vervolgstrategie voor het SWZ.

Behoeft aandacht

Nee

Ja

Zie hierboven

Ja

Vanaf 1 oktober worden de eerste woningen (fase 1a) van warmte voorzien. De begrote exploitatiekosten 2022 zien toe op de gehele exploitatie van fase 1. Vanuit het raaadsbesluit, 7 okober 2020, was daarbij rekening gehouden met een jaarlijks exploitatietekort van € 23.000.
De exploitatie rondom de warmtelevering aan de woningen in fase 1a betreft een tijdelijke situatie voor de periode vanaf 1 oktober 2022 tot en met 31-12023. Daarna zal de exploitatie verder gaan in de beoogde concessieovereenkomst voor SWZ fase 1 en 2.
Voor deze tijdelijk situatie resulteert dit  in een exploitatietekort van:
2022      € 10.000
2023      € 130.000
Bij dit tekort dient opgemerkt te worden dat fase 1a een klein deel van het aantal woningen beslaat in relatie tot de reeds gedane investeringen voor geheel fase 1. Dit betekend dat de kapitaallasten zwaar ‘drukken’ op het exploitatieresultaat.

In Q4/Q1 2023 zullen, voor de drie hiervoor beschreven scenario’s (zie stand van zaken), de effecten worden bepaald voor de toekomstige exploitatieresultaten van het SWZ.

Behoeft aandacht

Als onderdeel van de besluitvorming bij fase 1, is een risicodossier opgesteld. Dit risicodossier is gebaseerd op een projectgebonden weerstandsvermogen van 1,75 miljoen euro voor fase 1. Dekking hierbij wordt verkregen vanuit de Proeftuinsubsidie.

•  Aansluitrisico's: €150.000
• Investeringsrisico's: €900.000
• Operationele inkomsten risico's: €20.000
• Operationele kosten risico's: €687.500
• Eindtotaal: €1.757.500

Voor fase 1 en fase 2 is in samenwerking met Ennatuurlijk een integraal risicodossier opgebouwd. Dit maakt onderdeel uit van de inschrijving en structurering van de besluitvorming rondom de concessieverlening en is nog niet gereed. We zien door meerdere oorzaken een verhoogd risico binnen het project ontstaan:
•   De zeer slechte marktomstandigheden ten gevolge van materiaalprijsstijgingen (€ >25%)
•   De slechte marktomstandigheden t.g.v. weinig aanbieders, maar veel vraag. Er is dus beperkte concurrentie, waardoor gegadigde een comfortabele onderhandelingspositie heeft.
•   De stijgende gas- en warmteprijzen.
•   De veranderende wet- en regelgeving, waardor private warmtebedrijven in onzekerheid verkeren.

Een actualisatie op het huidige projectgebonden weerstandsvermogen fase 1 resulteert in het zich voordoen van een drietal investeringsrisico’s:
Prijsstijgingen warmtecentrale fase 1   € 100.000
Treffen tijdelijke warmtevoorziennig   € 150.000
Het niet (nog) niet inschrijven van Ennatturlijk (extra plankosten)      € 100.000
Totaal               € 350.000

De project specifieke risico’s leggen, na aftrek voorgedane risico’s, een beslag op het weerstandsvermogen van ruim  € 1,4 mln. Dit beslag zal, bij het zich voordoen van de risico’s, worden gedekt vanuit de gelden verkregen vanuit de Proeftuinsubsidie.
Inmiddels is er door de onderhandelingen ook zicht gekomen op de risico-inschatting van de inschrijvende partij. Deze gaat naast fase 1 ook over fase 2. Samenvattend zien we de volgende aanvullende risico’s en kansen:
Risico’s:
o   Het niet behalen van de planning
o   Het verhogen van de tariefstructuur naar afnemers (verhoging van de BAK)
o   Projectgebonden risico’s rondom aanleg, vergunningen etc
o   Fluctuaties rondom inkoop van gas en elektra
o   Fluctuaties rondom verkoop van warmte en warmtehoeveelheden
o   Er worden nu voorinvesteringen gedaan zonder volledig zicht op (1) definitief warmtenet en (2) gezonde exploitatie. Beheersmaatregel: De voorinvestering passen budgettair binnen het verstrekte krediet en kan worden gedekt vanuit een toekomstig raadsbesluit voor de realisatie van fase 1 en fase 2. Mocht dat raadsbesluit niet genomen worden bestaat het risico dat de kosten van de vooropdracht moeten worden afgeboekt.  
Kansen:
o   ISDE: Investeringssubsidie voor onder andere particulieren voor aansluiten op een warmtenet;
o   SAH: Subsidie Aardgasvrije Huurwoningen.
o   Nieuwe Warmte Nu (NWN): Een subsidie aanvraag voor financiële bijdrage doorontwikkeling fase 2.

In Q4/Q1 2023 zal, voor de drie hiervoor beschreven scenario’s (zie stand van zaken), een update plaatsvinden van de risicoanalyse (onzekerheden, beheersmtaargelen en financiele omvang).

Ja

De begroting ziet toe op de realisatie van slim warmtenet fase 1. De plankosten zijn fors als gevolg van een intensief onderhandelingstraject met Ennatturlijk. Dit dient wel genuanceerd te worden omdat hiermee naast fase 1 ook al werkzaamheden met het oog op fase 2 worden verricht.
De overschrijding bij de productie van de hoofdinfrastructuur worden verklaard door de engineeringsopdracht welke ook fase 2 omvat.
Afhankelijk van de uitkomsten van de onderhandelingen met Ennatuurlijk en mogelijke vervolg scenario’s, wordt een raadsvoorstel (kredietvoorstel) uitgewerkt, waarin bijsturing op de projectbegroting fase 1 zal plaatsvinden. Deze bijsturing zal toezien op de plankosten,  installatiewerkzaamheden, uitkoppeling, het leidingnetwerk en de fasering tot aansluiting op het warmtenet.

Behoeft aandacht

De planning voor het tijdig leveren van warmte per 1 okotber 2022, aan de woningen binnen fase 1a, is behaald door het inzetten van tijdelijke warmtevoorzieningen. Dit betreft:
(1) de woningen in de Tuinen van Zandweerd
(2) de woningen aan de Rubensstraat (nieuwbouw)

De planning voor de concessieverlening is uitgelopen . Dit is gemotiveerd in de raadsmededeling.
Als gevolg van de vertraging in de aanbesteding zullen ook de aansluitplanningen van de woningcorporaties moeten worden aangepast. Dit zal met de samenwerkingspartners afgestemd worden.

In Q4/Q1 2023 zal, voor de drie hiervoor beschreven scenario’s (zie stand van zaken), een actualisatie plaatsvinden op de planning van verdere ontwikkeling SWZ .

Op koers

Samen met de buurt is een buurtplan opgesteld ‘Zandweerd gaat voor minder’. Dit is een aanpalend project aan het SWZ fase 1, maar heeft veel raakvlakken. Het SWZ fase 1 maakt onderdeel uit van het buurtplan en wordt ook verwerkt in het zogenaamde Wijk Uitvoeringsplan dat voor de wijk Zandweerd is opgesteld en vastgesteld. Actuele informatie is te vinden op www.zandweerdstroomt.nl. In overleg met het duurzaamheidsteam, het regieteam en Ennatuurlijk is een Plan van aanpak wijkbenadering opgesteld. Deze zal bij mogeijke aanbesteding onderdeel uitnaken van de besluitvormende stukken rondom de concessieverlening.

Door middel van een persbericht zijn betrokken geinformeerd over de stand van zaken met betrekking tot de aanbesteding.

N.v.t.